Öykümüz ünlü Çin düşünürü, Taoizm’in iki kurucusundan biri olan Lao Çu’nun (Lao Tzu) devrinde geçer. Lao Çu bu öyküyü çok sever, sık sık anlatırmış.

Efendim köyde yaşlı bir adam varmış.  Çok fakir. Ama imparator bile onu kıskanırmış..  Öyle dillere destan beyaz bir atı varmış ki.. Imparator at için ihtiyara neredeyse hazinesinin tamamını teklif etmiş, ama adam satmaya yanaşmamış.  “Bu at, bir at değil benim için.. Bir dost.. Insan dostunu satar mı?”dermiş hep..

Bir sabah kalkmışlar ki, at yok..  Köylüler ihtiyarın başına toplanmış..  “Seni ihtiyar bunak..  Bu atı sana bırakmayacakları, çalacakları belliydi.  İmparatora satsaydın,  ömrünün sonuna kadar beyler gibi yaşardın.  Şimdi ne paran var, ne de atın” demişler..

İhtiyar, “karar vermek için acele etmeyin” demiş.. Sadece ‘at kayıp’ deyin. Çünkü gerçek bu.. Ondan ötesi sizin yorumunuz ve verdiğiniz karar.  Atımın kaybolması bir talihsizlik mi, yoksa bir şans mı, bunu henüz bilmiyoruz.  Çünkü bu olay henüz bir başlangıç.  Arkasının nasıl geleceğini kimse bilemez..”

Köylüler ihtiyara kahkahalarla gülmüşler.  Ama aradan iki hafta geçmeden, at bir gece ansızın dönmüş..  Meğer çalınmamış, dağlara gitmiş kendi başına.  Dönerken de, vadideki 12 vahşi atı peşine takıp getirmiş.

Köylüler, ihtiyar adamın etrafına toplanıp özür dilemişler..  “Babalık” demişler..  “Sen haklı çıktın..  Atının kaybolması bir talihsizlik değil, adeta bir devlet kuşu oldu senin için..  Şimdi bir at sürün var..”

“Karar vermek için gene acele ediyorsunuz” demiş ihtiyar.  Sadece atın geri döndüğünü söyleyin.  Bilinen gerçek sadece bu.  Ondan ötesinin ne getireceğini henüz bilmiyoruz.  Bu daha başlangıç.. Birinci cümlenin ilk kelimesini okur okumaz kitap hakkında nasıl fikir yürütebilirsiniz?..”

Köylüler bu defa ihtiyarla dalga geçmemişler açıktan ama, içlerinden “Bu herif sahiden gerzek” diye düşünmüşler..  Bir hafta geçmeden, vahşi atları terbiye etmeye çalışan ihtiyarın tek oğlu attan düşmüş ve ayağını kırmış. Evin geçimini temin eden oğul şimdi uzun zaman yatakta kalacakmış.

Köylüler gene gelmişler ihtiyara..

“Bir kez daha haklı çıktın” demişler. “Bu atlar yüzünden tek oğlun uzun süre yürüyemeyecek. Sana bakacak başkası da yok.. Şimdi eskisinden daha fakir, daha zavallı olacaksın” demişler.

İhtiyar “Siz erken karar verme hastalığına tutulmuşsunuz” diye cevap vermiş. “O kadar acele etmeyin. Oğlum bacağını kırdı. Gerçek bu.. Ötesi sizin verdiğiniz karar.. Ama acaba ne kadar doğru.. Hayat böyle küçük parçalar halinde ilerler ve ondan sonra neler olacağı size aslabildirilmez..”

Birkaç hafta sonra, düşmanlar kat kat büyük bir ordu ile saldırmış.  Imparator son bir ümitle eli silah tutan bütün gençleri askere çağırmış. Köye gelen görevliler, ihtiyarın kırık bacaklı oğlu dışında bütün gençleri askere almışlar. Köyü matem sarmış. Çünkü savaşın kazanılmasına imkan yok gibiymiş; giden gençlerin ya öleceğini ya esir düşüp köle diye satılacağını herkes adeta biliyormuş.

Köylüler, gene ihtiyara gelmişler..

“Gene haklı olduğun kanıtlandı” demişler. “Oğlunun bacağı kırık, ama hiç değilse yanında. Oysa bizimkiler belki asla köye dönemeyecekler. Oğlunun bacağının kırılması talihsizlik değil, şansmış meğer..”

“Siz erken karar vermeye devam edin” demiş, ihtiyar..  Oysa ne olacağını kimseler bilemez.  Bilinen bir tek gerçek var. Benim oğlum yanımda,  sizinkiler askerde..  Ama bunların hangisinin talih,  hangisinin talihsizlik olduğunu sadece Allah biliyor.”

Bir yol biter yenisi başlar

Lao Tzu, öyküsünü şu nasihatla tamamlarmış, etrafına anlattığında: “Acele karar vermeyin. O zaman sizin de herkesten farkınız kalmaz. Hayatın küçük bir parçasına bakıp tamamı hakkında karar vermekten kaçının.

Karar aklın durması halidir. Karar verdiniz mi, akıl düşünmeyi, dolayısıyla gelişmeyi durdurur. Buna rağmen akıl insanı daima karara zorlar. Çünkü gelişme halinde olmak tehlikelidir ve insanı huzursuz yapar. Oysa yolculuk asla sona ermez. Bir yol biterken, yenisi başlar. Bir kapı kapanırken, bir başkası açılır. Bir hedefe ulaşırsınız ve daha yüksek bir hedefin hemen oracıkta olduğunu görürsünüz.

Hayat çetrefil bir yolculuk.  Güzergahı kimse bilmez.  Acele karar vermek, ecele karar vermektir