Bir ırkın, bir etnik grubun sistemli bir şekilde yok edilmesini ifade eden soykırım (genodde) kavramı, pratik doğurguları nedeniyle çeşitli polemik ve tartışmaların odak noktasında yer almaktadır.
🔊 Bu yazıyı sesli dinle
Soykırım kavramı, Nazi Almanyası’nın Yahudilere karşı yürüttüğü yok etme kampanyalarına duyulan tepkinin somut bir ifadesi olarak, 1948 tarihinde Rapheal Lemkin‘in önerisi üzerine Birleşmiş Milletler Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi ile hukuksal bir çerçevede tanımlanmıştır. Sözleşmenin ikinci maddesinde soykırımın kapsamı, “ulusal, ırksal, etnik ve dini bir gruba mensup kişileri, sırf o gruba mensup oldukları için yok etme niyetiyle yapılan eylemler” olarak belirlenmiştir. Türkiye de bu sözleşmeye 1950 yılında taraf olmuştur.

Soykırımdan söz edebilmek için, bir dış gruba ya da parya gruba tam bir insan gözüyle bakılmaması, ayrıca büyük çaplı ve kişisel olmayan katliamları yönetecek, merkezi bir bürokratik otoritenin var olması gerekir. Kavramın içeriği konusunda çeşitli platformlardaki tartışmalar, halen canlılığını korumaktadır.

Genelde Soykırım dendiği zaman Nazilerin, Yahudilere ve diğer etnik gruplara karşı giriştikleri kitlesel kıyım akla gelir. İkinci Dünya Savaşı‘nda 1939-1945 yılları arasında 5-6 milyon Yahudi, 3 milyondan fazla Sovyet savaş tutsağı, birer milyondan fazla Polonya ve Yugoslavya sivil halkı, 200.000 civarında Çingene ve 70.000 özürlü insanın canına kıyılmıştır.

Bunlara ilave olarak, Birleşmiş Milletler‘in önleyici yönde sözleşmesi olmasına rağmen, modern çağda da sayısız soykırım olayı görülmüştür. Örneğin, bizzat olayın kahramanı 2 emekli Fransız generalin Le Monde’da yayınlanan itiraflarına göre; Fransızlar 1954-1962 yılında meydana gelen olaylar sonucunda Cezayir’de en az 1 milyon Cezayirliyi katletmiş, 1965-1966 yıllarında Endonezya ordusu bir milyon komünisti ve ailelerini öldürmüş, 1975-1979 yılları arasında Kamboçya’da Kızıl Kmerler 1.7 milyon Kamboçyalı’yı katletmiş, 1994’de Ruanda’da 500.000 Tutsi, Hutular tarafından öldürülmüş ve nihayet 1991’den sonra Bosna-Hersek ile Kosova’da binlerce Müslüman Sırpların vahşetine maruz kalmıştır.

Akademik bilgiler ışığında yakın tarihimizde komşumuz ve kardeşimiz Azerbaycan’da da farklı milletlerde yaşananların benzerleri yaşanmış, yine en büyük zararı masum halk görmüştü, ve insanlığın tarihine bir kara leke olarak eklenmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’ne de bilhassa yıllarca soykırım iddiasıyla toprak kazanımı ve siyasi baskı yaratmaya çalışan Ermenistan (Emperyal güçlerin desteğiyle de) hileyle ayakta kalmayı bir görev bilmiş olup siz değerli dostlarıma bundan tam 25 yıl öncesinde yaşananları, edindiğim kaynaklar ışığında anlatmayı görev bildim. Bilhassa örnek almanızı rica eder. Huzurun ve sağlığın hüküm sürdüğü bir dünya dilerim.

25 yıl önceki Hocalı Katliamı nedir, Azerbaycan’da neler yaşandı?

Takvimler 26 Şubat 1992’yi gösteriyordu. Daha sonradan Hocalı Katliamı diye anılacak olan ve tarihe kara bir leke olarak düşecek olan olay tam da o gün yaşandı. Katliamın üzerinden yıllar geçti fakat unutulmadı. Hocalı Katliamı’nın yıl dönümünde, tüm öldürülenler tekrar hatırlanıyor. Peki, Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ bölgesindeki Hocalı kasabasında 25 yıl önce bugün neler yaşandı?

1988’de başlayan Azerbaycan ve Ermeni halkı arasındaki Karabağ Savaşı devam ediyordu. Azerbaycan Cumhuriyeti‘nin Dağlık Karabağ bölgesinin en önemli tepelerinden birisindeki Hocalı kasabası Ermeni güçleri için önemli bir askerî hedef niteliği taşıyordu.

Azerbaycan resmî kaynaklarına göre, 1992 yılında Ermeni güçleri 25 Şubatı 26 Şubat’a bağlayan gece Hocalı kasabasının giriş ve çıkışını kapadılar. 83 çocuk, 106 kadın ve 70’den fazla yaşlı dahil olmak üzere toplam 613 Azeri vahşice öldürüldü, toplam 487 kişi ağır yaralandı. Sekiz aile tamamen yok oldu, 487 kişi sakat kaldı ve 1275 kişi esir alındı. Esir alınanlardan 68’i kadın ve 28’i çocuk toplam 150 kişinin yaşayıp yaşamadığı belli değildir.

Hocalı Katliamı vahşetini yaşayan Ermeni gazeteci Daud Kheriyan, o gün yaşananları böyle aktarıyor:

“Gaflan denen ve ölülerin yakılmasıyla görevli Ermeni grup, Hocalı Kasabası’nın 1 kilometre batısında bir yere 2 mart günü 100 Azeri ölüsünü getirip yığdı. Son kamyonda 10 yaşında bir kız çocuğu gördüm. Başından ve elinden yaralıydı. Yüzü morarmıştı. Soğuğa, açlığa ve yaralarına rağmen hala yaşıyordu. Çok az nefes alabiliyordu. Gözlerini ölüm korkusu sarmıştı. O sırada Tigranyan isimli bir asker onu tuttuğu gibi öteki cesetlerin üstüne fırlattı. sonra tüm cesetleri yaktılar. Bana sanki yanmakta olan ölü bedenler arasından bir çığlık işittim gibi geldi. Yapabileceğim bir şey yoktu”

Eski Asala eylemcilerinden Monte Melkonyan, Hocalı’ya yakın bölgede Ermeni askeri birliklere komutanlık yapmış ve katliamdan bir gün sonra Hocalı çevresinde gördüklerini günlüğünde anlatmıştır. Melkonyan’ın olümünden sonra, Markar Melkonyan kardeşinin günlüğünü Benim Kadeşimin Yolu (My Brother’s Road) başlığıyla ABD’de çıkardığı kitapta Hocalı Katliamı şöyle tasvir ediliyor:

“Bir gece önce akşam 11 civarında, 2.000 Ermeni savaşçısı, Hocalı’nın üç tarafındaki yüksekliklerden ilerleyerek, kasaba sakinlerini doğudaki açılışa doğru sıkıştırmışlar. 26 Şubat sabahına kadar mülteciler Dağlık Karabağ’ın doğusuna ulaşmış ve Azeri kenti Ağdam‘a doğru inmeye başlamışlar. Buradaki tepeciklerde yerleşen sivilleri güvenli arazide takip eden Dağlık Karabağ askerleri onlara ulaşmışlar. Mülteci kadın Reise Aslanova İnsan Hakları İzleme Örgütüne verdiği açıklamada Onlar sürekli ateş ediyorlardı diye konuşmuştu. Arabo’nun savaşçıları daha sonra uzun zaman kalçalarında taşıdıkları bıçakları kınlarından çıkararak bıçaklamaya başlamışlar”

İnsan Hakları İzleme Örgütü, Hocalı Katlimı’nı Dağlık Karabağ Savaşı içerisinde yapılan en büyük katliam olarak niteledi. Azerbaycan Parlamentosu katliamın soykırım olduğunu ilan etti. İnsan Hakları İzleme Örgütü İcra Direktörü de sivil ölümlerden Karabağ Ermeni güçlerinin doğrudan sorumlu olduğunu belirtti.

Kabil’in torunları insanlığın üzerinden ellerini ne zaman çekecek? Hüseyin Bora Çelik, Tarih Öğretmeni.